Bài viết gốc trên fb của bs Trần Văn Phúc

Vì sao bài viết này có ở đây:

Vì các bài viết trên facebook trôi rất nhanh và việc tìm kiếm lại những bài viết cũ từ cách đây mấy năm là một việc rất khó khăn nên xin phép tác giả được trích đăng lại ở trang web này, như là một bookmark để tiện việc tìm kiếm khi cần tra cứu về sau. Xin cảm ơn BS Trần Văn Phúc rất nhiều!


TÓM TẮT

  1. Có những đường vòng là đường di chuyển nhanh nhất từ A đến B chứ không phải đường thẳng, và dây rốn cũng cuộn theo một đường vòng như vậy.
  2. Đa số dây rốn thai nhi xoay theo chiều kim đồng hồ, chỉ có 15% xoay theo chiều ngược lại.
  3. Chỉ số cuộn dây rốn UCI = số cuộn / tổng chiều dài các cuộn. Nên lấy tối thiểu 3 cuộn, công thức lúc này sẽ được viết lại đơn giản hơn UCI = 3/ chiều dài của 3 cuộn.
  4. UCI < 0,15 là dây rốn cuộn ít.
    UCI từ 0,15 – 0,33 là dây rốn bình thường.
    UCI > 0,33 là dây rốn cuộn quá mức.

Tôi bắt đầu siêu âm thai theo tuần tự protocol.

Ngoài dị tật dính ngón tay và ngón chân cả 2 bên, còn kèm theo các dị tật phức tạp khác; và câu chuyện bắt đầu trở nên rắc rối.

Dây rốn của em bé tôi phát hiện cuộn chặt lại như chiếc thừng!

Tôi xin giới thiệu qua về cấu trúc giải phẫu.

Dây rốn bình thường có 3 mạch máu, gồm 2 động mạch và 1 tĩnh mạch, cuộn theo chiều của ốc vít từ bánh rau hướng đến phía em bé, tức là xoáy từ trái qua phải.

Siêu âm cho bà mẹ tôi phát hiện thấy, dây rốn cuộn ngược lại, tức là chiều xoay từ phải sang trái, chỉ khoảng 15% thai nhi có dây rốn xoay ngược chiều kim đồng hồ như vậy.

Tại sao dây rốn không duỗi thẳng ra?

Vào năm 1696, nhà toán học John Bernoulli đã đưa ra một bài toán, ngay lập tức nó trở thành cha đẻ của ngành giải tích trên cơ sở các bài toán cực trị.

John Bernoulli đặt vấn đề: Nếu có một quả bóng nhỏ chạy theo một đường nhất định từ điểm A đến điểm B, với điều kiện A và B không trùng phương thẳng đứng, hỏi đường đi có hình dạng như thế nào thì quả bóng chuyển động với thời gian ngắn nhất.

Bài toán này giống như máu của người mẹ chuyển động từ bánh rau đến thai nhi phải theo đường đi thế nào là tối ưu nhất. Chắc chắn chúng ta đều nghĩ rằng, từ điểm A đến điểm B, chỉ có đi theo đường thẳng là nhanh nhất. Nhưng qua thực nghiệm lại không đúng như vậy, từ điểm A đến điểm B có những đường vòng đi nhanh hơn, vậy đường vòng nào mới là nhanh nhất.

Bài toán này là một thách đố nổi tiếng!

Nhà bác học Newton đã suy nghĩ rất nhiều về bài toán này, cuối cùng ông đã giải quyết nó nhưng chưa thực sự tự tin, vì thế mà ông quyết định xuất bản ẩn danh trên Tạp chí Triết học của Đại học Cambridge, với luận cứ từ điểm A đến điểm B đi theo đường vòng có thể nhanh hơn đường thẳng.

John Bernoulli đã sốc trước lời giải của Newton, mặc dù nó chưa đầy đủ, phải được nhà toán học vĩ đại nhất thế kỉ 18 là Euler hoàn thiện bằng phương trình biến phân, bao gồm các tổ hợp tích phân và vi phân đường cong mang tên phương trình Euler.

Dây rốn bình thường đã cuộn theo đường cong kì lạ đó.

Đến đây, chúng ta đã hiểu rằng nếu dây rốn duỗi thẳng ra, thì đó là trường hợp bất thường, báo hiệu hàng loạt những tình trạng bệnh lí của thai nhi.

Nhưng tại sao dây rốn lại uốn theo chiều ốc vít?

Câu trả lời không khó, đó chính là hiệu ứng coriolis với nguyên lí dưới nhìn lên trên sẽ xoay theo chiều kim đồng hồ, trên nhìn xuống dưới sẽ ngược lại.

Nếu bạn đọc leo cầu thang sẽ thấy xoáy trôn ốc chiều kim đồng hồ, nước hay bão xoáy cũng vậy, ốc vít, cánh quạt quay, rồi mọi thứ trong tự nhiên dù muốn dù không đều tuân theo quy luật này.

Và dây rốn của thai nhi cũng xoay theo chiều kim đồng hồ!

Nhưng dây rốn cuộn đến một mức độ nhất định, vượt quá mức độ đó thì dòng máu sẽ bị cản trở, lúc đó là tình trạng bất thường, có thể gây ra một loạt những hệ lụy cho thai nhií.

🍁🍁🍁🍁🍁🍁

Tôi tiếp tục phát hiện dây rốn của em bé cuộn quá mức.

Tài liệu y khoa lần đầu tiên đề cập đến dây rốn bị cuộn quá mức, do Berengarius mô tả, vào năm 1521. Nhưng phải mãi năm 1954, Edmonds mới dùng thuật ngữ “Chỉ số xoắn – Index of twist” để mô tả những trường hợp dây rốn cuộn quá mức này.

Trong thực tế chữ “twist – xoắn” là không phù hợp.

Dây rốn bị xoắn (twisting of the umbilical cord) là một tình huống tai nạn dây rốn khẩn cấp, nghĩa là dây rốn đang bình thường tự dưng vì lí do nào đó nó bị xoắn lại đột ngột ở một vị trí, làm cho nguốn cấp máu thai nhi bị chặn lại, dẫn đến thai bị chết.

Bài viết này tôi không đề cập đến dây rốn bị xoắn.

Năm 1994, Jr Strong đã đề xuất thuật ngữ thay thế “Chỉ số cuộn dây rốn – Umbilical coil index” viết tắt là UCI.

Như vậy, về mặt thuật ngữ tôi có quan điểm không dùng chữ “xoắn – twist” trong trường hợp của bài viết này, mà đề xuất của tôi là:

👉 Hypocoiled umbilical cord = dây rốn cuộn ít.
👉 Hypercoled umbilical cord = dây rốn cuộn quá mức.

Tiêu chí để chẩn đoán xác định dây rốn cuộn ít, hoặc dây rốn cuộn quá mức, bắt buộc phải dựa vào chỉ số cuộn dây rốn (UCI).

🍀 CHỈ SỐ CUỘN DÂY RỐN (UCI)

Năm 1995, Degani S đã đưa ra cách tính chỉ số cuộn dây rốn UCI. Theo đó, UCI là nghịch đảo của số đo chiều dai một cuộn dây rốn tính bằng cm.

UCI = 1/d

Theo tôi, cách tính này sáng sủa về mặt ngữ nghĩa, nhưng rõ ràng phép đo chiều dài của 1 cuộn sẽ có độ lệch lớn hơn nhiều so với phép đo trung bình cộng.

Bởi vậy, tôi đề xuất cách do UCI là số cuộn dây rốn chia cho chiều dài của các cuộn dây rốn đó, về bản chất giống hệt Degani.

👉 Kĩ thuật siêu âm: Chọn đoạn dây rốn thẳng nhất, quan sát rõ nhất, lát cắt dọc theo dây rốn, nếu đường kính tĩnh mạch rốn và động mạch rốn không có sự khác biệt thì bắt buộc phải phổ Doppler màu.

👉 Cách đo: Chọn các vòng tròn là tĩnh mạch rốn có đường kính lớn hơn, hoặc tĩnh mạch có một màu khác biệt so với 2 động mạch có chung màu, đánh dấu vào điểm giữa mỗi tĩnh mạch, như trong ảnh tôi đã đánh dấu, sau đó chỉ việc đo chiều dài d của số cuộn n.

👉 UCI = n/d

Thai nhi 3 tháng cuối dây rốn ổn định, tai biến cũng hay xảy ra trong thời kì này. Tuy nhiên, siêu âm có thể phát hiện sớm hơn ở tuần thứ 22.

🍁🍁🍁🍁🍁🍁

UCI < 0,15 là dây rốn cuộn ít.
UCI từ 0,15 – 0,33 là dây rốn bình thường.
UCI > 0,33 là dây rốn cuộn quá mức.

Người phụ nữ nhờ tôi siêu âm, thật buồn, chỉ số cuộn dây rốn UCI = 0,45 nên toàn bộ dây rốn hình dây thừng, nó bị rút ngắn lại, căng ra. Thời điểm tôi siêu âm đã thấy tại vị trí bánh rau bắt đầu có dấu hiệu bị bong, đây là điểm yếu dễ gây đứt dây rốn nên khi siêu âm dây rốn cuộn quá mức phải rất chú ý, cả chỗ dây rốn bám vào bụng thai nhi cũng dễ bị đứt.

Có 4 kiểu dây rốn cuộn quá mức: nhấp nhô, dây thừng, phân đoạn và liên kết, mỗi kiểu đều có các vết lõm sâu dần về đường kính dây rất đặc trưng; mỗi kiểu lại gây ra những hệ lụy khác nhau.

Ví dụ bà mẹ mà tôi đang kể, thật không may, dây rốn cuộn chặt như chiếc thừng, nó lại cuốn quanh cổ làm cho bào thai bị thắt cổ trên chính dây rốn của mình.

Thai nhi bị chết lưu chỉ sau đó vài ngày.

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *